zbadać swoje sumienie

Wszystko, co powiedzieliśmy do tej pory, zakłada realne uświadomienie sobie grzechu, bez czego sakrament pokuty pozostałby czystym formalizmem. Przygotowanie się do spowiedzi prowadzi więc przez rachunek sumienia. Aby pomóc sobie w tym zadaniu, na początku zacytujmy Katechizm Kościoła Katolickiego, który, omawiając to zagadnienie, uczy nas odczytywać wolę Boga względem nas, a co za tym idzie, dostrzegać nasze uchybienia względem tej woli. Następnie przeprowadzimy bardzo ważne rozróżnienie między dwoma drogami upadania w grzech: między grzechem śmiertelnym a grzechem powszednim. Również i w tej kwestii Katechizm pomoże nam wyraźnie dostrzec różnice. Potem zaproponujemy szczegółowy rachunek sumienia, stawiając kilka pytań, odnoszących się bezpośrednio do naszego życia.
„Nauczycielu, co mam czynić…?”
„Nauczycielu, co mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?” Młodzieńcowi, który stawia to pytanie, Jezus odpowiada, przypominając najpierw o konieczności uznania Boga za „jedynie Dobrego”, za najdoskonalsze Dobro i za źródło wszelkiego dobra. Następnie Jezus mówi do niego: „Jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania”. I przytacza swojemu rozmówcy przykazania dotyczące miłości bliźniego: „Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij ojca i matkę”. W końcu Jezus streszcza te przykazania w sposób pozytywny: „Miłuj swego bliźniego, jak siebie samego!” (Mt 19, 16-19).
Do pierwszej odpowiedzi dochodzi druga: „Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!” (Mt 19, 21). Nie unieważnia ona pierwszej odpowiedzi. Pójście za Jezusem Chrystusem obejmuje bowiem wypełnianie przykazań. Prawo więc nie zostaje zniesione (por. Mt 5, 17), lecz człowiek zostaje zaproszony do odnalezienia go w Osobie swojego Nauczyciela, który jest doskonałym jego wypełnieniem. W Ewangeliach synoptycznych wezwanie Jezusa skierowane do bogatego młodzieńca, by poszedł za Nim jako posłuszny uczeń ściśle zachowujący przykazania, wiąże się z wezwaniem do ubóstwa i czystości (por. Mt 19, 6-12. 21. 23-29). Rad ewangelicznych nie można oddzielić od przykazań.
Jezus przejął dziesięć przykazań, ale w ich literze ukazał moc działającego Ducha Świętego. Głosił „sprawiedliwość… większą niż uczonych w Piśmie i faryzeuszów” (Mt 5, 20), a także większą niż sprawiedliwość pogan (por. Mt 5, 46-47). Rozwinął wszystkie wymagania przykazań: „Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!… A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi” (Mt 5, 21-22).
Na postawione pytanie: „Które przykazanie w Prawie jest największe?” (Mt 22, 36), Jezus odpowiada: „Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy” (Mt 22, 37-40; por. Pwt 6, 5; Kpł 19, 18). Dekalog zatem powinien być wyjaśniany w świetle tego podwójnego i jedynego przykazania miłości, miłości, która jest wypełnieniem Prawa:

Przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj i wszystkie inne – streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa (Rz 13, 9-10).
Katechizm Kościoła Katolickiego [2052-2055]

Grzech śmiertelny i grzech powszedni

Grzech „śmiertelny” to grzech w całej pełni, przez który realnie dokonuje się to, czego nie chce Bóg, i który od razu nas od Niego oddziela, odcina od źródła życia. Natomiast grzech „powszedni” to grzech niepełny, gdyż osoba, która się go dopuszcza, tak naprawdę go nie chce albo nie jest go naprawdę świadoma. Ten grzech nie odcina nas od źródła życia, ale częściowo nas od niego odwraca. Jaka jest różnica między czystą świętością a grzechem śmiertelnym? Święty Augustyn mówi nam, że świętość to „miłość Boga posunięta aż do pogardzania sobą”, a grzech śmiertelny to „miłość własna, pounięta aż do pogardy Boga”.
Grzech, zanim stanie się konkretnym aktem, jest pewnym sposobem bycia i dlatego trudno przedstawić prostą klasyfikację grzechów śmiertelnych i powszednich, trzymając się ich treści, gdyż zależnie od okoliczności, nasza intencja – a to właśnie ona jest dobra lub zła – może być inna.
Wzięcie biletu za dziesięć złotych pozostawionego gdzieś przez nieuwagę przez właściciela, nie przekreśla mojej głębokiej woli, by żyć uczciwie: świadczy o tym fakt, że nawet gdybym miał okazję, nie ukradłbym tysiąca złotych. Można też powiedzieć, że przy dziesięciu złotych „materia” grzechu nie jest prawdziwie ciężka. Spowodowanie wypadku przez nieostrożną jazdę nie podważa mojej zasadniczej woli szanowania życia drugiego człowieka; świadczy o tym fakt, że jechałbym wolniej, gdybym wiedział, że pieszy zamierza przejść przez jezdnię; ponieważ jednak zdałem się na swoje przyzwyczajenie, przyzwoliłem na grzech tylko połowicznie.
Jeśli więc chcemy wiedzieć, czy jesteśmy w stanie Bożej łaski, czy nie (czy „zalogowaliśmy się do źródła życia”), powinniśmy zadać sobie dwa pytania: czy grzech dotyczył materii przeciwstawiającej mnie Bogu? Czy zgodziłem się zrobić coś, co przeciwstawiło mnie Bogu? Byłoby rzeczą normalną, gdybyśmy na te dwa pytania odpowiedzieli przecząco, ponieważ spójne życie chrześcijańskie nie urywa się ot tak, wskutek nieprzemyślanej decyzji. Choćby jednak było ono najbardziej spójne, nie jest wolne od spowolnień i słabości typowych dla rekonwalescencji. Z ich powodu nie przestajemy jednak trwać w chrzcie, i dlatego, jak widzieliśmy, Ojcowie Kościoła nazwali sakrament pokuty „drugim, ciężko zapracowanym chrztem”:

Widzimy, że dobre drzewa nie wydają nigdy owoców trujących, natomiast wydają czasem owoce niedojrzałe, robaczywe i nieforemne, a także mech i jemiołę.

Wielcy święci nie popełnili nigdy grzechów śmiertelnych, lecz popełniali czasem czyny niepotrzebne i nieprzemyślane, postępowali twardo, szorstko albo w sposób nieodpowiedni, stąd trzeba uznać, że te drzewa są owocodajne, gdyż w przeciwnym razie nie byłyby dobre, jednocześnie nie można zaprzeczyć, że niektóre z ich owoców nie nadają się do spożycia, bo któż by zaprzeczył, że rosnące na drzewach grzyby i jemioła są niepożyteczne? Tak samo nikt nie zaprzeczy, że przelotne napady gniewu czy przesadne objawy wesołości, śmiechu, próżności i inne podobne uchybienia należą do odruchów niewłaściwych i niepotrzebnych, mimo to sprawiedliwy dopuszcza się ich aż siedmiokroć (por. Prz 24, 16), czyli bardzo często.
św. Franciszek Salezy,
Traktat o miłości Bożej

Przeczytaj dłuższy fragment „Spowiedzi w szkole świętych” »

Zapraszam Was do uczestnictwa w pięknej lekcji, która odbędzie się w niezwykłej szkole, gdzie nauczycielami są święci. Uczniem może zostać każdy, niezależnie od wieku i stopnia znajomości tematyki. Temat dzisiejszej lekcji: spowiedź.
"Spowiedź w szkole świętych", której autorem jest o. Max Huot de Longchamp to przepięknie wydana nowość Wydawnictwa Promic. Publikacja w ślad za świętymi, ojcami Kościoła i autorytetami duchowymi omawia kwestie jednego (chyba najtrudniejszego) z sakramentów świętych - spowiedzi.
Książka ta dotyka tematu niezwykle ważnego dla każdego chrześcijanina, bowiem sakrament pokuty i pojednania jest spoglądaniem z miłością na własny grzech i relację z Bogiem i drugim człowiekiem. Konfesjonał jest miejscem oddania Bogu, pełnemu miłosierdzia, tego co złe w naszym życiu. Sakrament ten jest aktem ufności, że jest ktoś większy i potężniejszy niż mój grzech i słabość, a pokuta (postrzegana często przez wielu jako kara) jest "dodatkowym zaproszeniem do udoskonalenia żalu, a poprzez fakt, że jest związana z popełnionymi grzechami - lekarstwem właściwie dostosowanym do każdego przypadku."
Publikacja ta poprzez teksty wielu świętych podkreśla przymioty Boga jako tego, który chce kochać i wybaczać, którego przez ten sakrament możemy chwycić za serce i mówić szczerze "Pocałuj mnie, już więcej tego nie zrobię".
Choć często wstydzimy się (a nawet czasem boimy) przyznać do tego co w nas złe, to pamiętajmy, że

"dobra spowiedź objawia miłość Boga mocniej niż nasze braki miłości: wykorzystajmy okazję jaką jest nasz grzech, żeby lepiej zrozumieć, jak bardzo Bóg nas kocha".

Książkę tę można traktować jako praktyczny poradnik spowiedzi. Zawiera on nie tylko wiele formalnych wskazówek dotyczących tego sakramentu ale także propozycję rachunku sumienia.

Papierowa Kobietka

„(…) powrót do Boga jest radością”

Nie ma co ukrywać, sakrament pokuty i pojednania jest w dzisiejszych czasach tematem dość drażliwym, nie tylko wśród katolików. Nawet osoby, którym coniedzielna Msza Święta nie jest obca, czują dyskomfort, gdy muszą uklęknąć przy konfesjonale i siedzącemu w nim księdzu opowiedzieć o swoich przewinieniach. Nie pomaga nawet stwierdzenie, że tak naprawdę spowiadamy się przed Chrystusem, a kapłan jest tylko pośrednikiem między Nim a nami. Coraz częściej pojawiają się też pytania o sens spowiedzi. No bo niby dlaczego mamy o swoich najbardziej intymnych sprawach opowiadać obcemu facetowi, który być może ma na sumieniu zbrodnie dużo gorsze od naszych? Czy nie lepsze są zbiorowe nabożeństwa pokutne lub wyznawanie swoich przewinień bezpośrednio Bogu?

Jeśli i Ty zadajesz sobie podobne pytania albo znajdujesz się wśród osób, które na sam dźwięk słowa "spowiedź" oblewają się zimnym potem, zachęcam Cię do sięgnięcia po niewielkich rozmiarów książeczkę francuskiego duchownego „Spowiedź w szkole świętych”, w której znajdziesz wiele praktycznych rad, jak oswoić się z tym najbardziej krępującym sakramentem.

Książeczka została podzielona na trzy główne części. W pierwszej z nich autor przybliża nam historię sakramentu pokuty i pojednania na przestrzeni dwudziestu wieków istnienia Kościoła oraz omawia jego rolę i znaczenie w życiu każdego wierzącego. Druga w całości poświęcona jest współczesnemu podejściu do tego sakramentu. Dowiemy się z niej m.in. czemu służy spowiedź i jaka jest rola spowiednika, jak odróżnić grzech śmiertelny od powszedniego, czy jak prawidłowo przeprowadzić rachunek sumienia. Trzecia, a zarazem najobszerniejsza, część publikacji to zbiór niemal pięćdziesięciu krótkich rozważań na temat spowiedzi autorstwa najbardziej poważanych autorytetów duchowości chrześcijańskiej, m.in. Lorenza Scupoli, św. Franciszka Salezego, Tomasz à Kempis, św. Jana Marii Vianney'a, czy św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Ich zadaniem jest uświadomienie nami, iż spowiedź to nie żaden sąd, ale przede wszystkim spotkanie z kochającym Ojcem, który jest gotowy natychmiast zapomnieć i przebaczyć nam wszystkie nasze przewinienia, jeśli tylko z pokorą i ufnością odwołamy się do Jego miłosierdzia. Warto pamiętać, iż Bóg nigdy nas nie potępia, ani nie osądza i nic bardziej Go nie raduje niż powrót skruszonego grzesznika. On wie, że jesteśmy słabi i grzeszni i nawet jeśli przez całe życie mielibyśmy spowiadać się wciąż z tych samych upadków, to Jemu nigdy nie znudzi się ich przebaczanie.

„Spowiedź w szkole świętych” to pozycja idealna dla wszystkich tych, którzy chcą lepiej poznać i zrozumieć sakrament pokuty i pojednania oraz bardziej świadomie i owocnie z niego korzystać. Wszystkie zagadnienia zostały omówione w prosty i przystępny sposób. Autor z pomocą świętych w nietuzinkowy sposób ukazuje nam prawdziwe oblicze spotkania z Jezusem, dzięki czemu niejeden czytelnik będzie mógł na nowo odkryć i pokochać dar Bożego miłosierdzia oraz spojrzeć na sakrament spowiedzi w nowy, lepszy sposób. Książeczka ta bez wątpienia powinna znaleźć się w każdym katolickim domu oraz na półce każdego spowiednika i kierownika duchowego. Polecam ją nie tylko tym, którzy regularnie się spowiadają, ale przede wszystkim tym, którzy już od dłuższego czasu nie byli u spowiedzi i poszukują argumentów, aby do niej wrócić. Jak dla mnie jest to jedna z ważniejszych książek, jakie w swoim życiu przeczytałam i z pewnością jeszcze niejednokrotnie do niej powrócę.

Na koniec warto jeszcze dodać, iż całość została bardzo ładnie wydana. Mały format, twarda oprawa, kredowy papier, wiele kolorowych zdjęć dzieł wybitnych artystów - to wszystko sprawia, iż pozycja ta zachwyca już od pierwszych stron. Nic, tylko brać i czytać!

„Całe życie sprawiedliwego jest dniem świątecznym, świętym i uroczystym”.

Urszula Mizielińska

Spowiedź jest najbardziej osobistą rozmową, jaką przeprowadzamy z osobą, często przez nas nieznaną. To moment największej szczerości i otwartości na drugiego człowieka. Oczywiście, jeśli podchodzimy do tematu w sposób prawidłowy i zgodny z założeniami samego sakramentu pokuty. Samo przygotowanie do spowiedzi, przeprowadzenie rachunku sumienia to proces, jakiego uczymy się w bardzo młodym wieku. Przygotowując się do pierwszej spowiedzi mamy przecież ledwie osiem czy dziesięć lat. Ta rozbieżność wynika zarówno ze zmian, jakie zaszły w ostatnich latach, jak i różnicy wieku dzieci w klasie, ale i tak jest to wiek dziecięcy, bardzo wczesnej młodości, kiedy ani o świecie, ani o sobie nie wiemy prawie nic. Co więcej nasze pojmowanie Boga i religii jest także mało dojrzałe i świadome. Dlatego tak ważne jest, by o sakramencie pokuty rozmawiać również i w późniejszych latach. Analiza swojego postępowania, poznanie siebie i odniesienie własnego życia do zasad, których naucza religia katolicka oto cele, jakie powinien stawiać przed sobą ktoś pragnący bliskości Bożej łaski.
Jak przeprowadzić rachunek sumienia, jak się spowiadać, o czym mówić i w jaki sposób oraz jak właściwie rozumieć zadośćuczynienie Bogu i ludziom. Wiele pytań, które stawiamy sobie co jakiś czas, przed pójściem do konfesjonału, w tej książce zostanie wyjaśnione i łatwiej nam będzie przygotować się do tej niezwykłej w charakterze rozmowy ze spowiednikiem.

Potrzeba publikacji takich książek istnieje tym bardziej, że nam, jako dorosłym wydaje się wstydliwym zadawanie niektórych pytań księdzu. Mamy wrażenie, że powinniśmy przecież już o tym wiedzieć, a co więcej, wychowując dzieci, z całą świadomością i pewnością, przekazywać im swoją wiedzę. A przecież my też mamy swoje mniejsze lub większe wątpliwości.

Prawdziwa pokuta nie ogranicza, lecz otwiera...

Wiele wiadomości i przemyśleń znajdziemy na temat postu, jałmużny i pokuty, która wcale nie musi kończyć się po odmówieniu zalecanej przez spowiednika formuły modlitwy. Znajdziemy również konkretne przykłady i porównania, "lekkości" grzechu oraz jego wpływu na nasze życie i zachowanie w przyszłości; wyznaniu grzechu musi towarzyszyć wyjawienie jego najważniejszych okoliczności.

Ujmujący fragment o rozpoznaniu stanu własnej duszy, zawiera również zaskakująco nowoczesne, modnie dopasowane słownictwo, czego po tej książeczce akurat się nie spodziewałam; ...Jeśli więc chcemy wiedzieć, czy jesteśmy w stanie Bożej łaski, czy nie (czy "zalogowaliśmy się do źródła życia")....

Znajdziemy również praktyczne porównania dbałości o ciało i duszę, jak choćby:

"A gdybyś wpadł w błoto, pobrudził ręce, twarz, ubranie, czy czekałbyś z oczyszczeniem... Czemuż więc nie uczynisz tego samego dla swojej duszy?Czemu pozwalasz, by upływały tygodnie i miesiące, nim pomyślisz o jej uleczeniu, obmyciu...?"

Równie przejmującymi są rozdziały o grzesznikach, czyli zwyczajnych ludziach, podobnych do nas; nie wstydźmy się, że jesteśmy grzesznikami... Cytaty wielu świętych, ich myśli i wypowiadane lub pisane słowa, towarzyszą nam co rusz i napawają dodatkową nadzieją na to, że podążamy właściwie, nawet, jeśli błądzimy:

"Szczęściem jest dla mnie, żeś mnie upokorzył, dzięki temu zacząłem wierniej przestrzegać Twoich przykazań"

"Grzechy, jakie się nam przydarzają, często pociągają za sobą wielkie akt cnoty, której inaczej nie mielibyśmy okazji praktykować i dlatego Bóg te grzechy dopuszcza".

Często przywoływane teksty znanych świętych, mają też jednak tę trudniejszą do zrozumienia stronę. Przyznaję, że akurat lektura tych fragmentów jest dla mnie zawsze najbardziej wymagająca koncentracji i bywa, że powtórnego czytania. To słowa wypowiadane często językiem archaicznym, którego zrozumienie jest już samo w sobie trudne, a cóż powiedzieć o samym omawianym problemie, przysparzającym zwykłemu człowiekowi tyle wątpliwości.
Niemniej w tej książce odnalazłam przewodnictwo w sprawach, o których niełatwo się rozmawia, niektóre z odpowiedzi padły wręcz automatycznie, a nawet wyjaśniły to, o czym nie zawsze wiemy, że jest aż tak istotne. Rozdziały zawierające odpowiedzi na najczęściej padające pytania świadczą tylko o tym, że wciąż warto zgłębiać nie tylko nasze sumienia, duszę, świadomość, ale i uczyć się prawdziwie kochać Boga, bo w tym cała nasza potęga i wartość życia.
Jak powiedział święty Paweł: "Bóg z tymi, którzy Go miłują, współdziała we wszystkim dla ich dobra"
I na zakończenie słowa, które powinny towarzyszyć nam na co dzień:

"Pokora to realizm: sam z siebie nie mogę nic, z Bogiem mogę wszystko"!

Iwona Daniel