Należąca do podstawowego kanonu lektur chrześcijańskich, ulubiona książka wielkich świętych, m.in. św. Ignacego Loyoli i św. Teresy z Lisieux. Składające się z czterech części dzieło jest nieocenioną pomocą w dążeniu do świętości. Przez wieki sięgali po nie chrześcijanie, ale także poszukujący Boga.

KSIĘGA PIERWSZA

Pouczenia przydatne w życiu duchowym

1. O naśladowaniu Chrystusa i pogardzie dla wszystkich marności świata . . . . . . . . .7
2. O pokornym wczuwaniu się w siebie . . . . . .9
3. O nauczaniu prawdy . . . . . . . . . . . . . .11
4. O przezorności w działaniu . . . . . . . . . .15
5. O czytaniu świętych ksiąg . . . . . . . . . . .16
6. O nieumiarkowanych namiętnościach . . . .17
7. O tym, że należy unikać złudnej nadziei i pychy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
8. O tym, że należy się wystrzegać zbytniej zażyłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
9. O posłuszeństwie i podległości . . . . . . . .21
10. O tym, że należy się wystrzegać gadulstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
11. O konieczności dążenia do osiągnięcia spokoju i o zapale do doskonalenia się . . . .24
12. O korzyściach z przeciwności . . . . . . . . .27
13. O tym, że trzeba stawiać opór pokusom . . .28
14. O tym, że trzeba unikać pochopnego osądu .33
15. O dziełach powstałych z miłości . . . . . . . .34
16. O cierpliwym znoszeniu wad u innych . . . .36
17. O życiu klasztornym . . . . . . . . . . . . . .38
18. O przykładach danych przez świętych ojców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
19. O zajęciach dobrego i pobożnego człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
20. O przywiązaniu do samotności i milczenia . .46
21. O skrusze serca . . . . . . . . . . . . . . . . .51
22. O rozważaniach nad marnością ludzkiego losu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
23. O zastanawianiu się nad śmiercią . . . . . . .58
24. O Sądzie Ostatecznym i karach za grzechy . . . . . . . . . . . . ..62
25. O gorliwej naprawie całego naszego życia . . . . . . . . . . . . . .67

KSIĘGA DRUGA

Pouczenia skłaniające do życia wewnętrznego

1. O życiu wewnętrznym . . . . . . . . . . . . .75
2. O pokornej podległości . . . . . . . . . . . . .79
3. O dobrym, spokojnym człowieku . . . . . . .81
4. O czystym umyśle i szczerych zamiarach . . . . . . . . . . . . . ..83
5. O obserwacji samego siebie . . . . . . . . . .84
6. O radości z czystego sumienia . . . . . . . . .86
7. O miłowaniu Jezusa ponad wszystko . . . . .88
8. O zażyłej przyjaźni z Jezusem . . . . . . . . .90
9. O braku wszelkiej pociechy . . . . . . . . . .93
10. O wdzięczności za łaskę Boga . . . . . . . . .98
11. O niedoborze miłujących krzyż Jezusowy . . . . . . . . . . . . . 101
12. O królewskiej drodze krzyża świętego . . . . . . . . . . . . . ..103

KSIĘGA TRZECIA

O pocieszeniu wewnętrznym

1. O wewnętrznej przemowie Chrystusa do duszy wiernego . . . . . . . . . . . . . .115
2. O tym, że prawda przemawia wewnątrz bez zgiełku słów . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3. O tym, że słów Bożych należy słuchać z pokorą, i o tym, że wielu nie bierze ich pod rozwagę . . . . . . . . 118
4. O tym, że należy żyć w prawdzie i w pokorze wobec Boga . . . . . . . . . . .122
5. O cudownym skutku miłości Bożej . . . . . 125
6. O sprawdzaniu prawdziwie miłującego . . . 129
7. O tym, że łaskę należy trzymać pod strażą pokory . . . . . . . . . . . . . . . . .132
8. O niskiej ocenie samego siebie przed oczami Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
9. O tym, że wszystko należy odnosić do Boga jako do miary ostatecznej . . . . .138
10. O tym, że słodko jest służyć Bogu, wzgardziwszy światem . . . . . . . . . . . .139
11. O tym, że wewnętrzne pragnienia należy badać i kontrolować . . . . . . . . . . 142
12. O formowaniu cierpliwości i zmaganiach z pożądaniami . . . . . . . . . 144
13. O posłuszeństwie pokornego sługi na przykładzie Jezusa Chrystusa . . . . . . . 147
14. O tym, że należy mieć na uwadze sekretne osądy Boże, by nie popadać w pychę za sprawą dobrych uczynków . . . .149
15. Jak trzeba się zachować i co mówić w każdej upragnionej sprawie . . . . . . . . 151
16. O tym, że prawdziwej pociechy należy szukać tylko w Bogu . . . . . . . . . . . . .154
17. O tym, że każde zmartwienie należy powierzyć Bogu . . . . . . . . . . . . . . . . 156
18. O tym, że doczesne niedole należy za przykładem Chrystusa znosić z równowagą ducha . . . . . . . . . . . . . . 157
19. O znoszeniu krzywd i o tym, kogo można uznać za prawdziwie cierpliwego . . . . . .159
20. O wyznaniu własnej słabości i niedolach tego żywota . . . . . . . . . . . . 162
21. O tym, że ukojenie należy znajdować w Bogu, wynosząc Go ponad wszystkie dobra i przymioty . . . . . . . . . . 165
22. O wspominaniu wielorakich dobrodziejstw Boga . . . . . . . . . . . . . . 169
23. O czterech rzeczach przynoszących wielki spokój . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
24. O unikaniu wścibskiego zainteresowania cudzym życiem . . . . . . . 176
25. Na czym polega trwały spokój ducha i prawdziwe doskonalenie się . . . . . . . .177
26. O wzniosłości wolnego umysłu, na którą zasługuje się raczej pokorną modlitwą niż lekturą . . . . . . . . . . .179
27. O tym, że miłość własna bardzo odciąga od najwyższego dobra. . . . . . . . . . . . . 181
28. Przeciwko językom oszczerców . . . . . . . 184
29. Jak w obliczu strapienia wzywać Boga i błogosławić Mu . . . . . . . . . . . . . . .185
30. O tym, że należy prosić o Bożą pomoc, i o ufności w odzyskanie łaski . . . . . . . . 187
31. O obojętności wobec wszelkiego stworzenia, by odnaleźć Stwórcę . . . . . . . 190
32. O wyparciu się siebie samego i wyrzeczeniu się wszelkiej żądzy . . . . . .194
33. O niestałości ducha i o tym, że ostatecznie należy dążyć ku Bogu . . . .196
34. O tym, że dla miłującego Bóg jest mądrością ponad wszystko i we wszystkich sprawach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
35. O tym, że w tym życiu nie można być bezpiecznym od pokusy . . . . . . . . . 200
36. Przeciwko marnym osądom ludzkim . . . . 202
37. O czystym i całkowitym wyrzeczeniu się siebie w celu osiągnięcia wolności serca . .204
38. O dobrym zarządzaniu rzeczami zewnętrznymi i o powrocie do Boga przy zagrożeniach . . . . . . . . . . . . . . . 206
39. O tym, że człowiek nie powinien być gwałtowny w działaniach . . . . . . . .207
40. O tym, że człowiek nie ma w sobie żadnego dobra sam z siebie i niczym nie może się pochwalić . . . . . . . 209
41. O pogardzie dla wszelkich zaszczytów doczesnych . . . . . . . . . . . . 212
42. O tym, że spokoju nie należy powierzać ludziom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
43. Przeciwko marnej i doczesnej wiedzy . . . . 214
44. O tym, że nie należy do siebie przyciągać rzeczy zewnętrznych . . . . . . . 217
45. O tym, że nie należy nikomu wierzyć i o łatwości przejęzyczenia . . . . . . . . . . 218
46. O zaufaniu, które należy pokładać w Bogu, kiedy pojawiają się napastliwe oskarżenia . . . . . . . . . . . . .221
47. O tym, że wszelkie trudności trzeba znosić w imię życia wiecznego . . . . . . . . 225
48. O dniu wieczności i o trudnościach w tym życiu . . . . . . . . . . . . . . . . . .227
49. O pragnieniu życia wiecznego i o tym, jak wielkie nagrody obiecano tym, którzy do niego dążą . . . . . . . . .231
50. Jak człowiek osamotniony powinien oddać się w ręce Boga . . . . . . . 236
51. O tym, że należy podejmować się skromnych zadań, kiedy brakuje sił do wielkich . . . . . . . . . . . . . . 241
52. O tym, że człowiek nie ma sam siebie uważać za godnego pociechy, ale raczej za winnego, który zasłużył na chłostę . . . . 242
53. O tym, że łaska Boża nie udziela się tym, którzy zasmakowali w sprawach ziemskich . . . . . . . . . . . . . 245
54. O odmiennych przejawach działalności natury i łaski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
55. O zepsuciu natury i o skuteczności łaski Bożej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
56. O tym, że powinniśmy się wyrzec nas samych i naśladować Chrystusa przez krzyż . . . . . . . . . . . . . 256
57. O tym, że człowiek nie powinien zbytnio upadać na duchu, nawet kiedy popadnie w jakieś niedole . . . . . . . .259
58. O tym, że nie należy próbować przenikać ani rzeczy zbyt głębokich, ani ukrytych zamiarów Boga . . . . . . . .262
59. O tym, że całą nadzieję i ufność należy pokładać w Bogu . . . . . . . . . . . . . . .268

KSIĘGA CZWARTA

O sakramencie

Pobożna zachęta do Komunii Świętej . . . . 273
1. Z jaką czcią należy przyjmować Chrystusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273
2. O tym, że w sakramencie objawia się człowiekowi dobroć i miłość Boga . . . . . 280
3. O tym, że dobrze jest często iść do Komunii . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
4. O tym, że wiele dobra zyskują ci, którzy przyjmują Komunię z nabożnym oddaniem . . . . . . . . . . . . . . . .288
5. O dostojeństwie sakramentu i stanie kapłańskim . . . . . . . . . . . . . . . . . .292
6. Zadawanie pytań o ćwiczenia przed Komunią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
7. O badaniu własnego sumienia i o postanowieniu poprawy . . . . . . . . . . 295
8. O ofierze Chrystusa na krzyżu i o zrzeczeniu się siebie . . . . . . . . . . . . 298
9. O tym, że powinniśmy ofiarować Bogu siebie i wszystko, co nasze, oraz modlić się za wszystkich. . . . . . 300
10. O tym, że nie należy opuszczać Komunii Świętej pod błahym pretekstem . . 303
11. O tym, że Ciało Chrystusa i Pismo Święte są dla duszy wiernego jak najniezbędniejsze . . . . . . . . . . . 308
12. O tym, że ten, kto ma zamiar przyjąć Komunię, powinien się z wielką starannością przygotować na przyjęcie Chrystusa . . .313
13. O tym, że pobożna dusza powinna całym sercem dążyć do osiągnięcia jedności z Chrystusem w sakramencie . . . . .316
14. O żarliwości niektórych pobożnych ludzi wobec Ciała Chrystusa . . . . . . . . . 318
15. O tym, że łaskę pobożności daje pokora i wyrzeczenie się siebie samego . . . . . . . 320
16. O tym, że powinniśmy ujawniać przed Chrystusem nasze potrzeby i prosić o Jego łaskę . . . . . . . . . . . . .323
17. O gorącej miłości i żarliwym zapale do przyjęcia Chrystusa . . . . . . . . . . . . 324
18. O tym, że człowiek nie ma być ciekawskim badaczem sakramentu, lecz pokornym naśladowcą Chrystusa przez poddanie swojego rozumu wierze świętej . . . . . . .328

Rozdział pierwszy O naśladowaniu Chrystusa i pogardzie dla wszystkich marności świata
„Kto idzie za mną, nie będzie chodził w ciemności” (J 8, 12) – mówi Pan. To są słowa Chrystusa, w których przypomina nam, abyśmy naśladowali Jego życie i obyczaje, jeśli chcemy doznać prawdziwego oświecenia i uwolnić się od wszelkiej ślepoty duchowej. Niech więc naszym najwyższym pragnieniem będzie rozmyślanie nad życiem Jezusa Chrystusa.

Nauka Chrystusa o wiele przewyższa wszelkie nauki świętych. A kto będzie miał w sobie ducha, odnajdzie w niej ukrytą mannę (por. Ap 2, 17). Ale zdarza się wielu, że mimo częstego słuchania Ewangelii odczuwają niewiele zapału, gdyż nie mają w sobie ducha Chrystusowego. A przecież kto chce w pełni dotrzeć do znaczenia słów Chrystusa, musi dążyć do tego, by całe swoje życie ukształtować na podobieństwo Jego życia.

Co ci przychodzi z dyskutowania o tajemnicach Trójcy, jeśli brak ci pokory, przez co nie podobasz się samej Trójcy? Naprawdę, nie słowa wzniosłe czynią człowieka świętym i sprawiedliwym, ale cnotliwe życie czyni go miłym Bogu. Bardziej sobie życzę odczuwać skruchę, niż znać jej definicję. Gdybyś nawet poznał całą treść Biblii i maksymy wszystkich filozofów: cóż z tego bez Bożej miłości i łaski? „Marność nad marnościami – wszystko jest marnością” (Koh 1, 2), oprócz miłości do Boga i służenia Jemu jednemu. To właśnie jest najwyższą mądrością, by przez pogardę dla świata podążać do Królestwa Niebieskiego.

Marność zatem to poszukiwanie nietrwałych bogactw i pokładanie w nich nadziei. Marność to także pchanie się na stanowiska i wynoszenie się na wysoką pozycję. Marność to podążanie za żądzami ciała i pragnienie tego, co później trzeba będzie srogo odpokutować. Marność to życzenie sobie długiego życia bez przywiązywania wagi do tego, by było ono dobre. Marność to skupianie się tylko na chwili obecnej bez przewidywania, co będzie potem. Marność to umiłowanie tego, co szybko przemija, a ociąganie się z podróżą do miejsca, w którym czeka radość wieczna.

Przeczytaj dłuższy fragment „O naśladowaniu Chrystusa” »